Autostrady w Polsce od lat są przedmiotem zainteresowania opinii publicznej, nie tylko z uwagi na jakość infrastruktury, ale również na koszty ponoszone przez kierowców i państwo. Jak pokazują najnowsze dane, w ostatnich latach Skarb Państwa mógł stracić nawet 200 milionów złotych na systemie koncesjonowania autostrad. To niepokojąca informacja – zwłaszcza w kontekście stale rosnących wydatków budżetowych.
Skąd ta strata i czy można było jej uniknąć?
Koncesje, czyli autostrady nie w pełni publiczne
Problem dotyczy przede wszystkim tych odcinków autostrad, które zostały zbudowane lub są zarządzane przez prywatnych operatorów na podstawie wieloletnich umów koncesyjnych. Umowy te miały przyspieszyć rozwój infrastruktury drogowej, ale jednocześnie stworzyły skomplikowany system rozliczeń między państwem a operatorem.
W niektórych przypadkach państwo gwarantuje prywatnemu podmiotowi określony poziom przychodów lub rekompensaty, jeśli liczba aut nie osiągnie zakładanych progów. To właśnie takie mechanizmy – tzw. „clause traffic guarantee” – stały się przyczyną strat.
200 milionów – skąd taka kwota?
Z analizy raportów wynika, że Skarb Państwa wypłacił w ostatnich latach setki milionów złotych w ramach rekompensat dla koncesjonariuszy, głównie z powodu niższego niż zakładano ruchu samochodowego. Choć część z tych umów została podpisana lata temu – często w zupełnie innych warunkach ekonomicznych – ich skutki odczuwane są dziś.
Eksperci wskazują, że niektóre zapisy umów koncesyjnych były zbyt korzystne dla prywatnych firm, a państwo nie zabezpieczyło się odpowiednio przed ryzykiem finansowym.
Czy można było temu zapobiec?
To pytanie zadają dziś nie tylko dziennikarze, ale i ekonomiści. Część z nich podkreśla, że przy podpisywaniu umów koncesyjnych brakowało transparentności i rzetelnych analiz długofalowych. Inni zaznaczają, że nawet dziś wiele szczegółów finansowych umów z operatorami nie jest publicznie dostępnych.
Pojawiają się także głosy, że potrzebny jest audyt całego systemu koncesji, a także stworzenie nowych standardów zawierania umów z prywatnymi wykonawcami w przyszłości.
